თუ თქვენ ბრძანდებით ბიზნესის მფლობელი, თქვენთვის აქტუალური საკითხია დივიდენდის გატანა. კერძოდ, თქვენ შესაძლოა გქონდეთ შემდეგი კითხვები: რა გადასახადების გადახდა მომიწევს დივიდენდის გატანისას? როდის არის ყველაზე ხელსაყრელი კომპანიიდან დივიდენდის გატანა? რა განსხვავებაა ინვესტირებული კაპიტალის გატანასა და დივიდენდის გატანას შორის?

ამ სტატიაში მოგაწოდებთ სასარგებლო ინფორმაციას იმის შესახებ თუ რა უნდა გაითვალისწინოთ მანამ სანამ გადაწყვეტთ კომპანიიდან დივიდენდის გატანას.

რა გადასახადების გადახდა მომიწევს დივიდენდის გატანისას? 

საქართველოში მოქმედი საგადასახადო კანონმდებლობის თანახმად, დივიდენდის გატანისას კომპანიას უწევს მოგების გადასახადისა და დივიდენდის გადასახადის გადახდა. მოგების გადასახადის განაკვეთია 15%, ხოლო დივიდენდის გადასახადის განაკვეთია 5%. თუ დავუშვათ კომპანიამ გადაწყვიტა 1,000 ლარის მოგების განაწილება დივიდენდის სახით, კომპანიის მფლობელი ხელზე აიღებს 807.5 ლარს (1,000*85%*95%), ხოლო დანარჩენი 192.5 ლარის გადახდა მოუწევს მოგებისა და დივიდენდის გადასახადების სახით.

როდის არის ყველაზე ხელსაყრელი კომპანიიდან დივიდენდის გატანა? 

ხშირად კომპანიის მფლობელები უშვებენ შეცდომას როცა ფიქრობენ რომ კომპანიიდან გაიტანენ დივიდენდს და მერე, თუ კომპანიას დასჭირდა, უკან დააბრუნებენ კაპიტალში ინვესტიციის სახით. ერთი შეხედვით ამ მიდგომით არაფერი უნდა შავდებოდეს, მაგრამ, რეალურად, ასეთ შემთხვევაში კომპანიას უწევს ზემოთ აღნიშნული გადასახადების გადახდა დივიდენდის გატანისას, რაც იმას ნიშნავს რომ თუ კომპანიის მფლობელმა გაიტანა 1,000 ლარი და შესაბამისად მოუწია გადასახადების სახით 192.5 ლარის გადახდა, კომპანიის საჭიროების შემთხვევაში, ის მხოლოდ 807.5 ლარის შემოტანას შეძლებს უკან, რადგან გადახდილი გადასახადი უკან არ დაბრუნდება. შედეგად კომპანიას ნაკლები თანხა ექნება ხელმისაწვდომი სასურველი პროექტის განხორციელებისთვის. აქედან გამომდინარე, დივიდენდის გატანა ხელსაყრელია მხოლოდ მაშინ თუ კომპანიას არ აქვს მოკლევადიანი გეგმები და პროექტები, რომლებიც გატანილი დივიდენდის უკან ინვესტირებას მოითხოვს უახლოეს პერიოდში. წინააღმდეგ შემთხვევაში კომპანიას ნაკლები თანხა ექნება ხელმისაწვდომი მფლობელის მიერ გატანილი დივიდენდის უკან შემოტანისას.

რა განსხვავებაა ინვესტირებული კაპიტალის გატანასა და დივიდენდის გატანას შორის? 

ხშირად კომპანიის მფლობელებს ჰგონიათ რომ კომპანიიდან თანხის გატანისას, მათ ნებისმიერ შემთხვევაში მოუწევთ მოგებისა და დივიდენდის გადასახადის გადახდა, თუმცა ეს ასე არ არის და დამოკიდებულია იმაზე თუ კონკრეტულად რა გააქვს მფლობელს – ინვესტირებული კაპიტალი თუ დივიდენდი. ამ ორს შორის სხვაობა ძალიან მნიშვნელოვანია, რადგან ინვესტირებული კაპიტალის გატანისას კომპანიას არ უწევს მოგებისა და დივიდენდის გადასახადების გადახდა. მაგალითად თუ მფლობელმა გადაწყვიტა 1,000 ლარის ინვესტირებული კაპიტალის გატანა, დივიდენდისგან განსხვავებით მას არ მოუწევს 192.5 ლარის გადასახადების სახით გადახდა და 1,000 ლარის სრულად ხელზე აღებას შეძლებს.

იმისათვის, რომ გავიგოთ სხვაობა ინვესტირებულ კაპიტალსა და დივიდენდს შორის, განვიხილოთ თითოეული მათგანი.

დივიდენდი – არის კომპანიის მოგების განაწილება. კერძოდ, მისი საქმიანობის შედეგად, კომპანიამ გამოიმუშავა მოგება. ეს მოგება შესაძლოა აკუმულირდეს წლების განმავლობაში. დივიდენდი წარმოადგენს სწორედ ამ აკუმულირებული მოგების მფლობელებისთვის განაწილებას. მფლობელის მიერ დივიდენდის გატანისას კომპანიას უწევს მოგებისა და დივიდენდის გადასახადების გადახდა.

ინვესტირებული კაპიტალი – არის მფლობელის მიერ კომპანიაში ინვესტირებული კაპიტალი. კერძოდ, ეს არ არის კომპანიის საქმიანობის შედეგად გამომუშავებული და აკუმულირებული მოგება, არამედ კომპანიის მფლობელის მიერ კომპანიაში ჩადებული კაპიტალი, ან მისი დაარსებისას ან დაარსების შემდგომ წარმოქმნილი საჭიროებისას. მფლობელის მიერ ინვესტირებული კაპიტალის გატანისას, კომპანიას არ უწევს არც მოგების გადასახადის და არც დივიდენდის გადასახადის გადახდა.

ნებისმიერ ინდუსტრიაში მოღვაწე კომპანიას შეიძლება დაუდგეს ბანკისგან სესხის აღების საჭიროება. ამ დროს იბადება მრავალი კითხვა. მაგალითად – რა ინფორმაციის წარდგენაა საჭირო ბანკისთვის სესხის დასამტკიცებლად? რა თანხის უზრუნველყოფაა საჭირო სესხის ასაღებად? ლარის სესხის აღება სჯობს თუ დოლარის ან ევროს სესხის აღება? რა არის ეფექტური საპროცენტო განაკვეთი?

ამ სტატიაში მოგაწოდებთ სასარგებლო ინფორმაციას საბანკო სესხებისა და მათი სპეციფიკის შესახებ და პასუხს გავცემთ ზემოთ მოცემულ კითხვებს.

რა ინფორმაციის წარდგენაა საჭირო ბანკისთვის?

იმისათვის რომ მოხდეს სესხის დამტკიცება ბანკები ხშირად ითხოვენ ხოლმე შემდეგ ინფორმაციას:
• ინფორმაციას კომპანიის შემოსავლების შესახებ, რომელსაც აწვდის კომპანიის ბუღალტერი და რომელიც ხშირად დასტურდება შემოსავლების სამსახურის ვებ-გვერდიდან (www.RS.ge);
• ინფორმაციას კომპანიის ხარჯების შესახებ, რომელსაც აწვდის კომპანიის ბუღალტერი;
• საბანკო ამონაწერს, რომელიც ასახავს კომპანიის საბანკო ანგარიშზე არსებულ ფულად მოძრაობას, როგორც მინიმუმ, ბოლო რამდენიმე თვის განმავლობაში;
• კომპანიის საბალანსო ანგარიშგებას, სადაც ჩანს აქტივების, ვალდებულებებისა და კაპიტალის ნაშთები; და
• სხვა რელევანტურ ინფორმაციას, რომელიც შესაძლოა დასჭირდეს ბანკს კომპანიის გადახდისუნარიანობის შეფასებისას.

რა უზრუნველყოფაა საჭირო სესხის ასაღებად?

იმისათვის რომ ბანკმა დაგიმტკიცოთ სესხი, მას, როგორც წესი, ესაჭიროება უზრუნველყოფა. უზრუნველყოფა არის იქ ქონება, რომლის ჩადებაც გიწევთ ბანკის სესხის დაფარვის საგარანტიოდ. დავუშვათ გადაწყვიტეთ საბანკო სესხის აღება და ამ სესხით, თქვენი კომპანიისთვის, საოფისე ფართის შეძენა. ამ შემთხვევაში ბანკი, როგორც წესი, მოითხოვს ამავე ოფისის სესხის უზრუნველსაყოფად ჩადებას. ალტერნატიული გზაა სესხის უზრუნველსაყოფად კომპანიის საკუთრებაში არსებული სხვა ქონების ჩადება. სესხის არ დაფარვის შემთხვევაში, ბანკს უფლება ექნება დაისაკუთროს აღნიშნული ქონება და მოახდინოს მისი რეალიზაცია სესხის დასაფარად.
იმ ქონების ღირებულება, რომელიც სესხის უზრუნველსაყოფად გამოიყენება, როგორც წესი, უნდა აღემატებოდეს სესხის თანხას. დავუშვათ, თუ ქონების ღირებულებაა 100,000 ლარი, ბანკმა შესაძლოა მოახდინოს, მაგალითად, მხოლოდ 80,000 ლარის სესხის გაცემა. ეს იმიტომ ხდება რომ სესხის არ დაფარვის შემთხვევაში შესაძლოა საჭირო გახდეს ქონების რეალიზაცია, რასაც დიდი დრო სჭირდება. იმისათვის რათა დაჩქარდეს ქონების რეალიზაცია, უნდა მოხდეს საბაზრო ღირებულებასთან შედარებით ფასდაკლება ე.წ. „სალიკვიდაციო“ ფასამდე. მეორე მიზეზი თუ რატომაა მეტი უზრუნველყოფა საჭირო არის ბანკის მიერ გარკვეული რისკების, მაგალითად ქონების გაუფასურების რისკის, დაზღვევა.

ლარის სესხის აღება სჯობს თუ დოლარის ან ევროს სესხის აღება?

როგორც ხშირ შემთხვევაში ხდება ხოლმე, ამ კითხვაზე პასუხი არის „გააჩნია“. ლარის სესხის აღებასაც და უცხოური ვალუტის სესხის აღებასაც აქვს თავისი უპირატესობები და მინუსები რომლებიც განხილულია ქვემოთ:
უცხოური ვალუტის (დოლარი/ევრო) სესხის მთავარი უპირატესობა არის ის, რომ, როგორც წესი, უცხოური ვალუტის სესხზე საპროცენტო განაკვეთი ნაკლებია ვიდრე ლარის სესხზე. მაგალითად დოლარში დენომინირებული სესხის საპროცენტო განაკვეთი შესაძლოა იყოს 8%, მაშინ როცა ლარის სესხის საპროცენტო განაკვეთი იყოს 16%. ამის მიზეზი, ხშირად, არის ის, რომ დოლარისა და ევროს ვალუტები უფრო სტაბილურია ხოლო ლარის ვალუტა ნაკლებად სტაბილურია, რაც ბუნებრივია და გამოწვეულია იმით რომ საქართველო ეკონომიკურად ნაკლებად ძლიერია ვიდრე აშშ და ევროკავშირი.
მეორეს მხრივ, უცხოური ვალუტის სესხის მთავარი მინუსი არის ის რომ სესხის ამღები საკუთარ თავზე იღებს სავალუტო რისკს, თუ, რა თქმა უნდა, მისი შემოსავლებიც უცხოურ ვალუტაში არ არის. მაგალითად, თუ კომპანიამ აიღო 100,000 დოლარის სესხი როცა დოლარი-ლარის გაცვლითი კურსი იყო სამი ერთთან (3/1) და რამდენიმე თვეში გაცვლითი კურსი გახდა სამ-ნახევარი ერთთან (3.5/1) მაშინ ლარში, სესხის რაოდენობა გაიზრდება 50,000 ლარით რადგან 100,000 დოლარი უკვე არის არა 300,000 ლარი, როგორც სესხის აღების მომენტში იყო, არამედ 350,000 ლარი.

რა არის ეფექტური საპროცენტო განაკვეთი?

საქართველოს კანონმდებლობით, ნებისმიერი ბანკი ვალდებულია, სესხის გაცემამდე, მსესხებელს გააცნოს ინფორმაცია ეფექტური საპროცენტო განაკვეთის შესახებ. ეფექტური საპროცენტო განაკვეთი, როგორც წესი, უფრო მეტია ვიდრე ნომინალური საპროცენტო განაკვეთი. მაგალითად, თუ კომპანიას ბანკმა დაუმტკიცა 1,000 ლარის სესხი, 10%-იანი წლიური ნომინალური საპროცენტო განაკვეთით და 2%-იანი გაცემის საკომისიოთი, რეალურად კომპანია სესხის სახით მიიღებს არა დამტკიცებულ 1,000 ლარს, არამედ დამტკიცებულ 1,000 ლარს მინუს გაცემის საკომისიო 2% ანუ მინუს 20 ლარი. შესაბამისად კომპანია მიიღებს 980 ლარს. სწორედ ამ 980 ლარზე ხდება ეფექტური საპროცენტო განაკვეთის დაანგარიშება, რაც იმას იწვევს რომ ეფექტური საპროცენტო განაკვეთი გამოდის უფრო მეტი ვიდრე ნომინალური საპროცენტო განაკვეთი. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, სესხის გაცემის საკომისიო ზრდის ეფექტურ საპროცენტო განაკვეთს. გარდა ამისა, ბანკს ზოგჯერ აქვს ხოლმე სხვადასხვა საკომისიოები, რომლებიც ასევე იწვევენ ეფექტური საპროცენტო განაკვეთის გაზრდას, მაგალითად 10.5%-მდე ან 11%-მდე.

„ფასს“ იგივე “IFRS” აღრიცხვა წარმოადგენს ბუღალტერიის წარმოებას ფინანსური ანგარიშგების საერთაშორისო სტანდარტების შესაბამისად.

რა სხვაობაა IFRS-სა და საკასო მეთოდით (ფულის გასვლა-შემოსვლა საბანკო ანგარიშზე) აღრიცხვას შორის?

იმისთვის რომ სხვაობა უკეთ დავინახოთ, განვიხილოთ მაგალითი. დავუშვათ ავეჯის მწარმოებელი კომპანია ყველა ტრანზაქციას მხოლოდ უნაღდო ანგარიშწორებით ახორციელებს. ანუ მას არ აქვს ქეშად განხორციელებული ტრანზაქციები და ყველა ტრანზაქციას საბანკო ანგარიშის საშუალებით ახორციელებს. იანვრის ბოლოს ამ კომპანიის მენეჯერი შედის ინტერნეტ ბანკში და ხედავს რომ იანვრის განმავლობაში, კლიენტების მიერ კომპანიის საბანკო ანგარიშზე ჩარიცხული თანხა არის 100,000 ლარი. ხოლო კომპანიის მიერ მასალების მომწოდებლებისთვის გადარიცხული თანხა არის 70,000 ლარი. გარდა ამისა, კომპანიის მიერ ხელფასების სახით გადარიცხული თანხა არის 10,000 ლარი. შედეგად კომპანიის მენეჯერი ასკვნის რომ იანვრის განმავლობაში მისმა მოგებამ შეადგინა 20,000 ლარი. ეს დასკვნა, რომელიც ემყარება საბანკო ანგარიშის მოძრაობას, არასწორია და არ შეესაბამება IFRS აღრიცხვას შემდეგი სამი მიზეზის გამო:

1. გარდა რეგულარული შეკვეთებისა, იანვარში კომპანიამ კლიენტი ფირმებისგან მიიღო შეკვეთები მომავალი ორი თვის განმავლობაში ავეჯის დამზადებასა და კლიენტი ფირმების ოფისებში მიტანაზე. ამ შეკვეთის შესასრულებლად კომპანიამ ავანსის სახით მოითხოვა 40,000 ლარი, რომელიც მას კლიენტმა ფირმებმა იანვარში ჩაურიცხეს ანგარიშზე. შესაბამისად, საბანკო ანგარიშზე ჩარიცხული 100,000 ლარიდან 40,000 ლარი წარმოადგენს ავანსის სახით ჩარიცხულ თანხებს. შედეგად გამოდის რომ კომპანიის რეალური შემოსავალი იანვარის თვეში წარმოადგენდა არა 100,000 ლარს არამედ 60,000 ლარს (ჩარიცხული ავანსი, 40,000 ლარი, IFRS-ით მომდევნო ორი თვის შემოსავალია).

2. იმისათვის რომ კომპანიას ზემოთ ნახსენები შეკვეთა შეესრულებინა მომავალი ორი თვის განმავლობაში, მან მომწოდებელს შეუკვეთა 18,000 ლარის ხის მასალები, რომლებიც მომწოდებელმა მომავალი ხუთი კვირის განმავლობაში უნდა მიაწოდოს. შედეგად მომწოდებლებთან გადარიცხული 70,000 ლარიდან, 18,000 ლარი წარმოადგენდა მომავალში მისაღები მასალების შესაძენად წინასწარ გადახდილ თანხას. შედეგად გამოდის რომ კომპანიის რეალური მასალების ხარჯი იანვარის თვეში წარმოადგენდა არა 70,000 ლარს არამედ 52,000 ლარს (გადარიცხული ავანსი, 18,000 ლარი, შემდეგი
თვეების ხარჯია.)

3. კომპანიის მიერ ხელფასის სახით გადარიცხული 10,000 ლარიდან, 1,500 ლარი წარმოადგენდა ერთერთი თანამშრომშრომლისთვის შემდეგი თვის ხელფასის ავანსს. ამ თანამშრომელმა კომპანიის მენეჯერს სთხოვა რომ პირადი საჭიროებიდან გამომდინარე, კომპანიას გამონაკლისის სახით, მისი მომავალი თვის ხელფასი წინსწრებით ჩაერიცხა. შედეგად გამოდის რომ კომპანიის რეალური სახელფასო ხარჯი იანვარის თვეში წარმოადგენდა არა 10,000 ლარს არამედ 8,500 ლარს (ხელფასის ავანსი 1,500 ლარი, შემდეგი თვის ხარჯია.)

შეჯამება

ჯამში გამოდის რომ IFRS აღრიცხვის შესაბამისად, იანვრის თვეში კომპანიას ჰქონდა ზარალი 500 ლარი (60,000 შემოსავალს მინუს 52,000 მასალების ხარჯი და მინუს 8,500 სახელფასო ხარჯი) და არა მოგება 20,000 ლარი. საბანკო ანგარიშის მოძრაობისგან განსხვავებით IFRS-მა კომპანიას დაანახა მისი რეალური ფინანსური შედეგი.