შემოსავლების სამსახური აწარმოებს საგადასახადო შემოწმებას კომპანიის ან ფიზიკური პირის მიერ დეკლარირებული გადასახადის სისწორის დასადგენად. არსებობს საგადასახადო შემოწმების ორი ტიპი: გასვლითი და კამერალური.

 

რა პერიოდები შეიძლება შეამოწმოს საგადასახადო ორგანომ?

ხანდაზმულობის ვადაა 3 წელი, რაც იმას ნიშნავს რომ შემოსავლების სამსახურს შეუძლია შეამოწმოს კომპანიის გასული 3 წლის დეკლარაციები. ამაზე ძველი მონაცემები არ ექვემდებარება შემოწმებას (გამონაკლისების გარდა). მაგალითად, თუ შემოსავლების სამსახურმა შემოწმების შეტყობინება გამოაგზავნა 2022 წლის აპრილში, მაშინ მას აქვს უფლება შეამოწმოს 2019, 2020 და 2021 წლების გადასახადები. ჩვენს მაგალითში, 2019 წლის შემოწმება უნდა დასრულდეს და ჯარიმა/საურავების დარიცხვა/არ დარიცხვა უნდა გადაწყდეს არაუგვიანეს 2022 წლის ბოლოსი. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, 2023 წლის 1 იანვარს, შემოსავლების სამსახურის არ აქვს 2019 წლის დეკლარაციებზე ჯარიმა-საურავების დარიცხვის უფლება.

საყურადღებო გამონაკლისია შემთხვევა, როდესაც გადასახადის გადამხდელი თავად აზუსტებს 2019 წლის დეკლარაციას. სამი წლიდან უადრესი წლის დეკლარაციების დაზუსტების შემთხვევაში, ხანდაზმულობა ხანგრძლივდება 1 წლით, რაც იმას ნიშნავს, რომ, ჩვენს მაგალითში, საგადასახადო ორგანოს უფლება აქვს 2023 წლის განმავლობაში შეამოწმოს 2019 წლის დეკლარაციებიც.

 

გასვლითი საგადასახადო შემოწმება

ამ ტიპის შემოწმება ტარდება გადასახადის გადამხდელის საქმიანობის ადგილზე (როგორც წესი მის ოფისში) და შემოწმების შესახებ გადაწყვეტილებას შემოსავლების სამსახური ატყობინებს გადასახადის გადამხდელს მინიმუმ 10 სამუშაო დღით ადრე. შემოწმება იწყება შეტყობინების მიღებიდან მაქსიმუმ 30 დღეში.

გასვლითი შემოწმება არ გულისხმობს აუცილებლად სრულ შემოწმებას, არამედ შესაძლოა იყოს თემატური.

 

კამერალური საგადასახადო შემოწმება

გასვლითი შემოწმებისგან განსხვავებით, კამერალური საგადასახადო შემოწმება ტარდება დისტანციურად. აპრობირებული პრაქტიკაა რომ კამერალური შემოწმება მოიცავს კონკრეტული საკითხების შემოწმებას (მაგალითად დღგ-ს დეკლარაციების შემოწმებას), თუმცა რიგ შემთხვევებში შესაძლოა მოხდეს სრული შემოწმებაც.

 

შემოწმების შედეგი

საგადასახადო შემოწმების შედეგად, შემოსავლების სამსახურმა შესაძლოა დააკისროს ან არ დააკისროს გადასახადის გადამხდელს სანქციები (მათ შორის ჯარიმები და საურავები). შედეგად დგება აქტი და გადაეცემა გადასახადის გადამხდელს. აქტი შესაძლებელია გასაჩივრებულ იქნას გადასახადის გადამხდელის მიერ.

თუ თქვენ ბრძანდებით ბიზნესის მფლობელი, თქვენთვის აქტუალური საკითხია დივიდენდის გატანა. კერძოდ, თქვენ შესაძლოა გქონდეთ შემდეგი კითხვები: რა გადასახადების გადახდა მომიწევს დივიდენდის გატანისას? როდის არის ყველაზე ხელსაყრელი კომპანიიდან დივიდენდის გატანა? რა განსხვავებაა ინვესტირებული კაპიტალის გატანასა და დივიდენდის გატანას შორის?

ამ სტატიაში მოგაწოდებთ სასარგებლო ინფორმაციას იმის შესახებ თუ რა უნდა გაითვალისწინოთ მანამ სანამ გადაწყვეტთ კომპანიიდან დივიდენდის გატანას.

რა გადასახადების გადახდა მომიწევს დივიდენდის გატანისას? 

საქართველოში მოქმედი საგადასახადო კანონმდებლობის თანახმად, დივიდენდის გატანისას კომპანიას უწევს მოგების გადასახადისა და დივიდენდის გადასახადის გადახდა. მოგების გადასახადის განაკვეთია 15%, ხოლო დივიდენდის გადასახადის განაკვეთია 5%. თუ დავუშვათ კომპანიამ გადაწყვიტა 1,000 ლარის მოგების განაწილება დივიდენდის სახით, კომპანიის მფლობელი ხელზე აიღებს 807.5 ლარს (1,000*85%*95%), ხოლო დანარჩენი 192.5 ლარის გადახდა მოუწევს მოგებისა და დივიდენდის გადასახადების სახით.

როდის არის ყველაზე ხელსაყრელი კომპანიიდან დივიდენდის გატანა? 

ხშირად კომპანიის მფლობელები უშვებენ შეცდომას როცა ფიქრობენ რომ კომპანიიდან გაიტანენ დივიდენდს და მერე, თუ კომპანიას დასჭირდა, უკან დააბრუნებენ კაპიტალში ინვესტიციის სახით. ერთი შეხედვით ამ მიდგომით არაფერი უნდა შავდებოდეს, მაგრამ, რეალურად, ასეთ შემთხვევაში კომპანიას უწევს ზემოთ აღნიშნული გადასახადების გადახდა დივიდენდის გატანისას, რაც იმას ნიშნავს რომ თუ კომპანიის მფლობელმა გაიტანა 1,000 ლარი და შესაბამისად მოუწია გადასახადების სახით 192.5 ლარის გადახდა, კომპანიის საჭიროების შემთხვევაში, ის მხოლოდ 807.5 ლარის შემოტანას შეძლებს უკან, რადგან გადახდილი გადასახადი უკან არ დაბრუნდება. შედეგად კომპანიას ნაკლები თანხა ექნება ხელმისაწვდომი სასურველი პროექტის განხორციელებისთვის. აქედან გამომდინარე, დივიდენდის გატანა ხელსაყრელია მხოლოდ მაშინ თუ კომპანიას არ აქვს მოკლევადიანი გეგმები და პროექტები, რომლებიც გატანილი დივიდენდის უკან ინვესტირებას მოითხოვს უახლოეს პერიოდში. წინააღმდეგ შემთხვევაში კომპანიას ნაკლები თანხა ექნება ხელმისაწვდომი მფლობელის მიერ გატანილი დივიდენდის უკან შემოტანისას.

რა განსხვავებაა ინვესტირებული კაპიტალის გატანასა და დივიდენდის გატანას შორის? 

ხშირად კომპანიის მფლობელებს ჰგონიათ რომ კომპანიიდან თანხის გატანისას, მათ ნებისმიერ შემთხვევაში მოუწევთ მოგებისა და დივიდენდის გადასახადის გადახდა, თუმცა ეს ასე არ არის და დამოკიდებულია იმაზე თუ კონკრეტულად რა გააქვს მფლობელს – ინვესტირებული კაპიტალი თუ დივიდენდი. ამ ორს შორის სხვაობა ძალიან მნიშვნელოვანია, რადგან ინვესტირებული კაპიტალის გატანისას კომპანიას არ უწევს მოგებისა და დივიდენდის გადასახადების გადახდა. მაგალითად თუ მფლობელმა გადაწყვიტა 1,000 ლარის ინვესტირებული კაპიტალის გატანა, დივიდენდისგან განსხვავებით მას არ მოუწევს 192.5 ლარის გადასახადების სახით გადახდა და 1,000 ლარის სრულად ხელზე აღებას შეძლებს.

იმისათვის, რომ გავიგოთ სხვაობა ინვესტირებულ კაპიტალსა და დივიდენდს შორის, განვიხილოთ თითოეული მათგანი.

დივიდენდი – არის კომპანიის მოგების განაწილება. კერძოდ, მისი საქმიანობის შედეგად, კომპანიამ გამოიმუშავა მოგება. ეს მოგება შესაძლოა აკუმულირდეს წლების განმავლობაში. დივიდენდი წარმოადგენს სწორედ ამ აკუმულირებული მოგების მფლობელებისთვის განაწილებას. მფლობელის მიერ დივიდენდის გატანისას კომპანიას უწევს მოგებისა და დივიდენდის გადასახადების გადახდა.

ინვესტირებული კაპიტალი – არის მფლობელის მიერ კომპანიაში ინვესტირებული კაპიტალი. კერძოდ, ეს არ არის კომპანიის საქმიანობის შედეგად გამომუშავებული და აკუმულირებული მოგება, არამედ კომპანიის მფლობელის მიერ კომპანიაში ჩადებული კაპიტალი, ან მისი დაარსებისას ან დაარსების შემდგომ წარმოქმნილი საჭიროებისას. მფლობელის მიერ ინვესტირებული კაპიტალის გატანისას, კომპანიას არ უწევს არც მოგების გადასახადის და არც დივიდენდის გადასახადის გადახდა.

ნებისმიერ ინდუსტრიაში მოღვაწე კომპანიას შეიძლება დაუდგეს ბანკისგან სესხის აღების საჭიროება. ამ დროს იბადება მრავალი კითხვა. მაგალითად – რა ინფორმაციის წარდგენაა საჭირო ბანკისთვის სესხის დასამტკიცებლად? რა თანხის უზრუნველყოფაა საჭირო სესხის ასაღებად? ლარის სესხის აღება სჯობს თუ დოლარის ან ევროს სესხის აღება? რა არის ეფექტური საპროცენტო განაკვეთი?

ამ სტატიაში მოგაწოდებთ სასარგებლო ინფორმაციას საბანკო სესხებისა და მათი სპეციფიკის შესახებ და პასუხს გავცემთ ზემოთ მოცემულ კითხვებს.

რა ინფორმაციის წარდგენაა საჭირო ბანკისთვის?

იმისათვის რომ მოხდეს სესხის დამტკიცება ბანკები ხშირად ითხოვენ ხოლმე შემდეგ ინფორმაციას:
• ინფორმაციას კომპანიის შემოსავლების შესახებ, რომელსაც აწვდის კომპანიის ბუღალტერი და რომელიც ხშირად დასტურდება შემოსავლების სამსახურის ვებ-გვერდიდან (www.RS.ge);
• ინფორმაციას კომპანიის ხარჯების შესახებ, რომელსაც აწვდის კომპანიის ბუღალტერი;
• საბანკო ამონაწერს, რომელიც ასახავს კომპანიის საბანკო ანგარიშზე არსებულ ფულად მოძრაობას, როგორც მინიმუმ, ბოლო რამდენიმე თვის განმავლობაში;
• კომპანიის საბალანსო ანგარიშგებას, სადაც ჩანს აქტივების, ვალდებულებებისა და კაპიტალის ნაშთები; და
• სხვა რელევანტურ ინფორმაციას, რომელიც შესაძლოა დასჭირდეს ბანკს კომპანიის გადახდისუნარიანობის შეფასებისას.

რა უზრუნველყოფაა საჭირო სესხის ასაღებად?

იმისათვის რომ ბანკმა დაგიმტკიცოთ სესხი, მას, როგორც წესი, ესაჭიროება უზრუნველყოფა. უზრუნველყოფა არის იქ ქონება, რომლის ჩადებაც გიწევთ ბანკის სესხის დაფარვის საგარანტიოდ. დავუშვათ გადაწყვიტეთ საბანკო სესხის აღება და ამ სესხით, თქვენი კომპანიისთვის, საოფისე ფართის შეძენა. ამ შემთხვევაში ბანკი, როგორც წესი, მოითხოვს ამავე ოფისის სესხის უზრუნველსაყოფად ჩადებას. ალტერნატიული გზაა სესხის უზრუნველსაყოფად კომპანიის საკუთრებაში არსებული სხვა ქონების ჩადება. სესხის არ დაფარვის შემთხვევაში, ბანკს უფლება ექნება დაისაკუთროს აღნიშნული ქონება და მოახდინოს მისი რეალიზაცია სესხის დასაფარად.
იმ ქონების ღირებულება, რომელიც სესხის უზრუნველსაყოფად გამოიყენება, როგორც წესი, უნდა აღემატებოდეს სესხის თანხას. დავუშვათ, თუ ქონების ღირებულებაა 100,000 ლარი, ბანკმა შესაძლოა მოახდინოს, მაგალითად, მხოლოდ 80,000 ლარის სესხის გაცემა. ეს იმიტომ ხდება რომ სესხის არ დაფარვის შემთხვევაში შესაძლოა საჭირო გახდეს ქონების რეალიზაცია, რასაც დიდი დრო სჭირდება. იმისათვის რათა დაჩქარდეს ქონების რეალიზაცია, უნდა მოხდეს საბაზრო ღირებულებასთან შედარებით ფასდაკლება ე.წ. „სალიკვიდაციო“ ფასამდე. მეორე მიზეზი თუ რატომაა მეტი უზრუნველყოფა საჭირო არის ბანკის მიერ გარკვეული რისკების, მაგალითად ქონების გაუფასურების რისკის, დაზღვევა.

ლარის სესხის აღება სჯობს თუ დოლარის ან ევროს სესხის აღება?

როგორც ხშირ შემთხვევაში ხდება ხოლმე, ამ კითხვაზე პასუხი არის „გააჩნია“. ლარის სესხის აღებასაც და უცხოური ვალუტის სესხის აღებასაც აქვს თავისი უპირატესობები და მინუსები რომლებიც განხილულია ქვემოთ:
უცხოური ვალუტის (დოლარი/ევრო) სესხის მთავარი უპირატესობა არის ის, რომ, როგორც წესი, უცხოური ვალუტის სესხზე საპროცენტო განაკვეთი ნაკლებია ვიდრე ლარის სესხზე. მაგალითად დოლარში დენომინირებული სესხის საპროცენტო განაკვეთი შესაძლოა იყოს 8%, მაშინ როცა ლარის სესხის საპროცენტო განაკვეთი იყოს 16%. ამის მიზეზი, ხშირად, არის ის, რომ დოლარისა და ევროს ვალუტები უფრო სტაბილურია ხოლო ლარის ვალუტა ნაკლებად სტაბილურია, რაც ბუნებრივია და გამოწვეულია იმით რომ საქართველო ეკონომიკურად ნაკლებად ძლიერია ვიდრე აშშ და ევროკავშირი.
მეორეს მხრივ, უცხოური ვალუტის სესხის მთავარი მინუსი არის ის რომ სესხის ამღები საკუთარ თავზე იღებს სავალუტო რისკს, თუ, რა თქმა უნდა, მისი შემოსავლებიც უცხოურ ვალუტაში არ არის. მაგალითად, თუ კომპანიამ აიღო 100,000 დოლარის სესხი როცა დოლარი-ლარის გაცვლითი კურსი იყო სამი ერთთან (3/1) და რამდენიმე თვეში გაცვლითი კურსი გახდა სამ-ნახევარი ერთთან (3.5/1) მაშინ ლარში, სესხის რაოდენობა გაიზრდება 50,000 ლარით რადგან 100,000 დოლარი უკვე არის არა 300,000 ლარი, როგორც სესხის აღების მომენტში იყო, არამედ 350,000 ლარი.

რა არის ეფექტური საპროცენტო განაკვეთი?

საქართველოს კანონმდებლობით, ნებისმიერი ბანკი ვალდებულია, სესხის გაცემამდე, მსესხებელს გააცნოს ინფორმაცია ეფექტური საპროცენტო განაკვეთის შესახებ. ეფექტური საპროცენტო განაკვეთი, როგორც წესი, უფრო მეტია ვიდრე ნომინალური საპროცენტო განაკვეთი. მაგალითად, თუ კომპანიას ბანკმა დაუმტკიცა 1,000 ლარის სესხი, 10%-იანი წლიური ნომინალური საპროცენტო განაკვეთით და 2%-იანი გაცემის საკომისიოთი, რეალურად კომპანია სესხის სახით მიიღებს არა დამტკიცებულ 1,000 ლარს, არამედ დამტკიცებულ 1,000 ლარს მინუს გაცემის საკომისიო 2% ანუ მინუს 20 ლარი. შესაბამისად კომპანია მიიღებს 980 ლარს. სწორედ ამ 980 ლარზე ხდება ეფექტური საპროცენტო განაკვეთის დაანგარიშება, რაც იმას იწვევს რომ ეფექტური საპროცენტო განაკვეთი გამოდის უფრო მეტი ვიდრე ნომინალური საპროცენტო განაკვეთი. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, სესხის გაცემის საკომისიო ზრდის ეფექტურ საპროცენტო განაკვეთს. გარდა ამისა, ბანკს ზოგჯერ აქვს ხოლმე სხვადასხვა საკომისიოები, რომლებიც ასევე იწვევენ ეფექტური საპროცენტო განაკვეთის გაზრდას, მაგალითად 10.5%-მდე ან 11%-მდე.